Mijn partner is overleden, wat gebeurt er nu met ons gemeenschappelijke vermogen?
Als een partner komt te overlijden wordt de achterblijvende partner geconfronteerd met een hoop emotionele en financiële uitdagingen. Naast het feit dat het overlijden moet worden verwerkt, zullen er een hoop zaken moeten worden geregeld. Zoals het doen van aangifte van overlijden en het regelen van de uitvaart maar ook een hoop administratieve zaken. Zoals het aanvragen van de verklaring van erfrecht, het vaststellen van de nalatenschap, mogelijk het benaderen van andere erfgenamen en het doen van aangifte erfbelasting. Vaak weet de achterblijvende partner niet waar te moeten beginnen, zeker als er door de overledene geen testament is opgesteld. Om die reden worden de erfrecht advocaten van Gimbrere Legal veelvuldig gevraagd om de achterblijvende partner te adviseren en bij de staan in deze moeilijke tijd. Daarbij horen wij regelmatig de vraag: wat gebeurt er nu met ons gemeenschappelijk vermogen?
De casus
Graag bespreek ik ter verduidelijking met u dan ook de volgende casus. Kees en Ans zijn in de vorige eeuw met elkaar gehuwd. Uit dit huwelijk zijn geboren twee thans meerderjarige kinderen, te weten Piet en Karin.* Kees komt te overlijden en heeft niet per testament (“wilsbeschikking”) over zijn nalatenschap beschikt. Voor de beantwoording van voornoemde vraag gaan we uit van de situatie dat er tussen Kees en Ans een zogenoemde ‘gemeenschap van goederen’ bestond. Dat wil zeggen dat er géén scheiding van vermogens was door middel van het opstellen van een akte van huwelijkse voorwaarden (of partnerschapsvoorwaarden in het geval van een geregistreerd partnerschap). Omdat Kees niet per testament over zijn nalatenschap heeft beschikt, is het wettelijk versterferfrecht (van ná 2003) van toepassing.
Door het overlijden van Kees wordt het huwelijk en de wettelijke gemeenschap tussen Kees en Ans automatisch ontbonden ex artikel 1:99 BW. Dit heeft tot gevolg dat de gemeenschap van goederen tussen de partners moet worden verdeeld. In feite treden de erfgenamen van de overledene in diens plaats zodat de verdeling tussen de erfgenamen door Ans plaatsvindt.* Een situatie is vergelijkbaar met een echtscheiding of ontbinding van het geregistreerd partnerschap, daar in dat geval er natuurlijk sprake is van een verdeling tussen echtgenoten of geregistreerd partners zelf.
Na het overlijden dient dan te worden bepaald wat de omvang is van de nalatenschap van Kees en daarmee wordt ook het erfdeel van alle erfgenamen zoals bedoeld in artikel 4:10 BW, vastgesteld. Ans behoort tezamen met de kinderen Piet en Karin tot de eerste parentele. Aangezien deze daardoor reeds is ‘gevuld’ wordt wettelijk gezien niet verder gekeken naar eventuele andere erfgenamen. Van belang is verder dat alle erfgenamen, en dus ook Piet en Karin, daarbij voor gelijke delen erven (zie ook artikel 4:11 e.v. BW).
Geen testament
In dit voorbeeld is door Kees geen testament opgemaakt. Daardoor geschiedt de verdeling van de gemeenschap en daarmee ook de verdeling van de nalatenschap automatisch. Alsdan is het bij wet zo geregeld dat Ans (ook wel de ‘langstlevende’ genoemd) van rechtswege de goederen en derhalve de bezittingen verkrijgt maar ook maar ook de eventuele schulden van de nalatenschap voor diens rekening komen (zie hierbij artikel 4:13 e.v. BW). Wij gaan er in dit voorbeeld echter vanuit dat er méér bezittingen zijn dan schulden in de nalatenschap van Kees. Dit heeft tot gevolg dat Ans de helft van alle goederen van de nalatenschap van Kees verkrijgt.
Het gaat hierbij om de helft, aangezien de nalatenschap van Kees slechts toeziet op tot de helft van het totale vermogen omdat de andere helft door het bestaan van de gemeenschap reeds aan Karin toebehoorde***. Anders gezegd: Ans als langstlevende behoudt de helft van de gemeenschap en verkrijgt daar bovenop het deel van Kees. Piet en Karin hebben op hun beurt slechts een niet-opeisbare geldvordering op Ans ter grootte van hun erfdeel.
Vermogen
Nu Ans van rechtswege het gemeenschappelijk vermogen verkrijgt, kan zij dit vermogen ongestoord blijven gebruiken. Het staat Ans in principe vrij om dit vermogen volledig op te souperen en daarmee te spenderen naar eigen goeddunken. Het is dan ook maar de vraag of Piet en Karin uiteindelijk iets van hun erfdeel zullen krijgen. Zij hebben immers slechts een niet-opeisbare vordering op Ans. Maar kunnen haar – behoudens uitzonderingen – niet dwingen om tot uitkering van hun erfdeel over te gaan en/of overgaan tot beslaglegging op dit vermogen. Piet en Karin zullen dan ook moeten wachten tot Ans komt te overlijden ofwel in staat van faillissement wordt verklaard. Hoe dan ook kan er door Ans wel geheel vrijwillig en onverplicht voor worden gekozen om het erfdeel van de kinderen al bij leven uit te keren. Hier zullen wij echter in een volgend blog verder over uitweiden.
Is uw partner komen te overlijden en heeft u juridische bijstand nodig van een erfrechtadvocaat? Of heeft u vragen over de afwikkeling van een (opengevallen) nalatenschap? Neem dan contact op met één van onze erfrechtspecialisten.
*Alle namen in dit voorbeeld zijn fictief.
** Zie ook mevr. A.P.M. Van Wijn,:”De verdeling van de huwelijksgemeenschap en de heffing van het successie-en schenkingsrecht ”WFR 2003/99.
***Ervan uitgaande dat er geen privévermogen of privégoederen waren op grond van de uitzonderingen van de wet. Zie hiervoor ook artikel 1:94 e.v. BW.
