Ongehuwd of als niet-geregistreerd partner en samen een kind krijgen; wat moet je allemaal regelen?

Regelmatig krijgen wij de vraag wat er allemaal geregeld moet worden als er een kind wordt geboren. En dan met name binnen een relatie waarin partijen niet getrouwd zijn en geen geregistreerd partnerschap hebben. Veel toekomstige ouders denken ten onrechte dat het niet goed geregeld is als je ongehuwd samenwoont of een relatie hebt. Zo horen wij regelmatig dat men nog tijdens de zwangerschap is gaan trouwen omdat er anders problemen zouden ontstaan met bijvoorbeeld de erfrechtelijke aanspraken. Niets is echter minder waar.

Tegenwoordig is het eenvoudig om te zorgen dat alles goed geregeld is als het gaat om erkenning en gezag over het kind binnen een relatie. Uiteraard is de situatie wel anders dan als het kind wordt geboren binnen het huwelijk en/of het geregistreerd partnerschap. Maar in beide gevallen moet een geboorteaangifte worden gedaan. Indien het kind wordt geboren buiten een huwelijk of partnerschap kan daarnaast tegelijkertijd (of daarvoor) ook de erkenning worden geregeld en het gezamenlijk gezag kan tegenwoordig eveneens digitaal worden aangevraagd. Bovendien treden de andere rechtsgevolgen van een huwelijk of geregistreerd partnerschap, waaronder het (mogelijk) ontstaan van de beperkte gemeenschap van goederen, niet op. 

Bevinden jullie je in een dergelijke situatie? Ik zet de verschillen en stappen uiteen wat er moet worden ondernomen.

Erkenning

Als een kind wordt geboren tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap dan zijn beide ouders van rechtswege ook juridisch ouder. Dit wil zeggen dat er automatisch (“van rechtswege”) een familierechtelijke band bestaat tussen de vader en het kind. Er is geen aparte handeling nodig om het kind te erkennen. Bij een stel dat niet gehuwd is of geen geregistreerd partnerschap heeft is dit niet vanzelfsprekend. Dit vaderschap dient nog vastgesteld te worden door erkenning. Er zijn ook andere mogelijkheden om juridisch ouderschap af te dwingen, bijvoorbeeld gerechtelijke vaststelling vaderschap. Dat laat ik voor nu even buiten beschouwing.

Door de erkenning wordt de (biologisch) vader juridisch vader van het kind. Hierdoor ontstaan er tussen de vader en het kind over en weer rechten en plichten. Dit heeft onder andere tot gevolg dat het kind erfgenaam wordt van vader, dat er een onderhoudsplicht bestaat van de vader jegens het kind, het kind de naam van de vader kan krijgen (hiervoor kan een keuze worden gemaakt) en het kind de nationaliteit van vader krijgt. 

Erkenning kan eenvoudig worden gerealiseerd bij elke gemeente in Nederland. Dit kan door middel van een akte van erkenning die door de ambtenaar van de burgerlijke stand wordt opgemaakt. Hiervoor is toestemming en derhalve de handtekening van de moeder vereist. Het erkennen van een kind kan tegenwoordig al vóór de geboorte (vanaf 24 weken van de zwangerschap) worden gedaan. Maar kan ook tijdens de geboorteaangifte en zelfs daarna nog gebeuren. De erkenning heeft gevolg vanaf het tijdstip waarop zij is gedaan wat betekent dat vanaf het moment van erkenning het kind een familierechtelijke band bestaat tussen de vader en het kind. Voormelde mogelijkheid gaat echter alléén op indien moeder instemt met de erkenning. Mocht moeder niet instemmen met de erkenning van het kind door vader dan heeft vader de mogelijkheid om bij de rechtbank vervangende toestemming voor erkenning voor het kind te vragen. 

Gezag

Een moeder is automatisch belast met het ouderlijk gezag over een kind indien dit wordt geboren. Als ouders op het moment van geboorte van het kind niet gehuwd zijn dan wel zij geen geregistreerd partnerschap hebben, komt alleen moeder het ouderlijk gezag toe. Als ouders niet gezamenlijk het gezag aanvragen bij de rechtbank betekent dit dat vader in principe geen zeggenschap heeft over het kind. Wel bestaat er – anders dan de hierboven genoemde rechten en plichten bij erkenning – een recht op omgang en informatie. Als ouders bij elkaar zijn dan levert het eenhoofdig echter vaak geen problemen op. Vaak nemen ouders tijdens de relatie in samenspraak dan alsnog de beslissingen. Maar is dan alléén de handtekening van de moeder vereist.

Anders is echter als de relatie verbreekt. Dit heeft dan tot gevolg dan dat moeder dan volledig zelfstandig belangrijke beslissingen mag nemen over het kind. Bijvoorbeeld in de keuze naar welke school het kind gaat of welke noodzakelijke medische behandelingen het kind moet ondergaan. Indien moeder die met het eenhoofdig gezag is belast bovendien komt te overlijden dan zal de rechtbank een tijdelijke voogd aanwijzen. Vader kan (binnen een jaar na overlijden) wel aan de rechtbank verzoeken om hem alsnog met het gezag te belasten. Maar het risico bestaat dat de rechtbank dan een andere voogd aanwijst. Hiervoor dient bovendien een procedure te worden gestart. Hetgeen eenvoudig kan worden voorkomen indien het gezamenlijk gezag al tijdens de relatie zou zijn gerealiseerd. 

Gezamenlijk gezag kan tegenwoordig na de geboorte van het kind digitaal worden aangevraagd op verzoek van beide ouders bij de rechtbank. Op verzoek van ouders die ongehuwd samenwonen (of niet samenwonen) kan dan gezamenlijk gezag worden aangetekend in het Centraal gezagsregister van de rechtbank. Van belang is dat het hierbij wel om een gezamenlijk verzoek moet gaan. Indien moeder niet met het gezag instemt dan bestaat deze mogelijkheid immers niet. De vader die het kind heeft erkend heeft wel de mogelijkheid om de rechtbank zelfstandig te verzoeken om gezamenlijk met de moeder met het gezag te worden belast. Hiervoor zal dan een gerechtelijke procedure moeten worden gestart. 

Indien de ouders tijdens de relatie het gezamenlijk ouderlijk gezag hebben, blijft dit evenals bij het huwelijk en het geregistreerd partnerschap na de verbreking gewoon doorlopen. Wel kunnen de ouders of een van hen de rechtbank dan verzoeken het gezamenlijk gezag te beëindigen als later de omstandigheden zijn gewijzigd en de belangen van het kind dit rechtvaardigen. 

Tot slot 

Hopelijk zijn de verschillen duidelijk met betrekking tot gezag en erkenning van een kind dat binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren en daarbuiten. Het is van belang om bij de geboorte van een kind zowel de erkenning als het gezag goed te regelen. Erkenning kan tegenwoordig zelfs al vóór de geboorte van een kind worden gedaan. 

Uiteraard zijn er altijd bijzondere situaties denkbaar. Wij kunnen u hierover adviseren op maat. Wilt u meer informatie over erkenning en/of gezag? Neem dan contact op met een  gespecialiseerde familierecht advocaat van Gimbrere Legal.